Tôi có người đồng nghiệp tên S. S chưa bao giờ đầu tư bất động sản, cũng không biết gì nhiều về bất động sản. Trước dịch, tôi bán lại cho S miếng đất ở quận 2 với giá thấp, như anh em giúp đỡ nhau. Trong dịch, S bán miếng đất này lời được gần 4 tỷ, tương đương gần 200% lãi chỉ sau 3 năm. Người bạn khác của tôi nói đó là do số phần, duyên số của S. Tôi bảo thì đúng là do duyên nhưng nó không phải từ trên trời rơi xuống hay do ai đó quyết định mà thực chất do tự thân S mà có. Duyên nghĩa là điều kiện. Duyên hay điều kiện có hai loại: Duyên tự thân và duyên ngoại cảnh. Duyên tự thân là những điều kiện được tạo ra do chính hành động của mình. Duyên ngoại cảnh là những điều kiện bên ngoài mình không kiểm soát được như kinh tế, chính trị, thời tiết, v.v. Trong trường hợp trên, S mua lại bất động sản của tôi bán với giá thấp là vì S đã quen biết tôi trước đó. Và để tôi phải giúp S là vì tôi quý trọng bạn ấy. Để tôi quý trọng bạn ấy thì bạn ấy phải sống như thế nào. Hơn nữa, khi S nói S cần mua một căn nhà nhỏ để ở thì S đã phải chủ động nói với tôi việc đó và nhờ tôi giúp. Để mua được thì S đã phải dành dụm một số tiền. Tất cả quá trình trên, một chuỗi các sự việc kết nối nhau này đều do S mà ra. Nếu nói sâu xa nữa thì sao tôi biết S. Ngày xưa vợ của S làm trong công ty tôi, rồi từ đó tôi biết S. Để tôi biết S thì tôi phải biết vợ bạn ấy trước, và việc bạn ấy cưới vợ bạn ấy là cũng do chính hành động của bạn ấy.
Sự việc này cho ta thấy tất cả các duyên, điều kiện trên, đều do ta tự tạo ra mà ta không nhận biết. Và chiêm nghiệm thì bạn sẽ thấy rằng duyên này lại đẻ ra duyên kia, nối tiếp nhau một cách logic, theo quy luật của nguyên nhân-hệ quả (nhân-quả).
Bất động sản của S lên giá nhiều là do duyên ngoại cảnh, những cái này S không kiểm soát được, tình hình kinh tế thị trường, bất động sản S không kiểm soát, nhưng S đã tạo ra nhiều duyên lành cho chính bản thân mình, chỉ cần thêm điều kiện thị trường thì S sẽ có lời. Điều quan trọng là thành quả S có được từ bất động sản này đã không thể có nếu các duyên tự tạo của S không có, cho dù thị trường giá có lên đến bao nhiêu đi nữa. Tổ hợp tất cả các duyên do chính S tự tạo ra là Nhân, là hạt giống chỉ chờ đủ điều kiện để đơm hoa, kết trái; S lời nhiều khi bán miếng đất là quả S gặt hái sau thời gian gieo trồng. Nếu như S đã là người sống khác đi, tôi không quý trọng, không giúp, thì một chuỗi các duyên trên đã đi theo hướng khác, và quả này có lẽ S không được hưởng. Chỉ cần một điều kiện trong chuỗi điều kiện khác đi thì trái sẽ khác.
Duyên tự thân là do mình tự tạo. Tạo ra duyên gì là do mình, mình là nhân, là nguyên nhân gốc rễ của mọi hành động, tất cả những suy nghĩ, hành động là do mình. Hành động tạo ra quả (kết quả) và kết quả này lại là điều kiện cho các điều khác diễn ra.
Nhiều người vẫn hiểu sai chữ duyên số, duyên phận. Họ cứ cho rằng điều kiện của mình ở hiện tại là do một ai đó, một thế lực nào đó đã sắp đặt sẵn, mình không thay đổi được. Khi hiểu sai kiểu này chúng ta sẽ không còn tìm hiểu nguyên nhân của mọi sự việc và chúng ta phó mặc cuộc đời mình cho dòng chảy cuộc đời.
Những cụm từ Hán Việt, duyên nghiệp, nghiệp duyên nghe có vẻ thần bí và tôn giáo nhưng nó rất thực tế và khoa học. Nghiệp là hành động, hành động sẽ tạo ra một điều kiện nào đó, chính là duyên. Nghiệp và duyên đi song hành với nhau nên mới gọi là duyên nghiệp.
Chỉ cần chúng ta quán chiếu nghiệp của mình mỗi ngày thì mình sẽ thay đổi được duyên. Dù không thể thay đổi được hoàn toàn, vì duyên ngoại cảnh mình không thể thay đổi được, nhưng nếu thay đổi được nghiệp (hành động) của chính bản thân thì ít ra chúng ta đã kiểm soát được phần lớn cuộc đời mình.
Cuộc đời này là do mình tự quyết định. Nếu kiểm soát được nghiệp ta sẽ thay đổi được duyên; thay đổi được duyên ta sẽ thay đổi được nghiệp quả cuộc đời.